Ile (nie)wiemy o kosztach bezdomności - publikacja EOH

"Mamy nadzieję, że ta publikacja pomoże decydentom uniknąć błędu inwestowania zbyt dużo w rozwiązania tymczasowe dla ludzi bezdomnych, które w dłużej perspektywie okazują się nieskuteczne i droższe niż rozwiązania docelowo rozwiązujące problem."

Mike Allen, Prezydent FEANTSA

Europejskie Obserwatorium Bezdomności FEANTSA przygotowało publikację o kosztach bezdomności w Europie na podstawie danych zebranych przez ekspertów z dwunastu krajów UE. Nie znajdziemy w niej jednak prostych podsumowań zawierających okrągłe i dobre do cytowania liczby. Okazuje się, że kosztów bezdomności nie mierzy się zbyt dokładnie, choć występują różnice między krajami - są takie np. Dania, w których decydenci naprawdę wiedzą ile kosztują alternatywne strategie działania i w oparciu o tę wiedzę podejmują decyzje, np. taniej i skuteczniej jest inwestować w mieszkania wspierane i modele oparte o ideę "Najpierw mieszkanie" niż w schroniska i noclegownie. Autorzy publikacji zwracają uwagę na potrzebę zwiększenia wiedzy o realnych kosztach bezdomności, które nie sprowadzają się jedynie do prowadzenia schronisk i noclegowni, ale  również działań policji, więziennictwa, opieki medycznej, pieczy zastepczej i utraconego potencjału ludzi, którzy przez wiele lat bytują na marginesie.  Np. w Warszawie prawdopodobnie koszty bezdomności są znacznie większe niż ok. 9mln PLN, które m.st. Warszawa wydaje rocznie na utrzymanie noclegowni, schronisk i jadłodajni. Zatem oszczędności wynikające z wprowadzenia skutecznych docelowych programów pomocowych, dzieki ktorym ludzie trwale wychodziliby z bezdomności a nie migrowali między miastami i dostępnymi w nich schroniskami i noclegowniami, mogłyby być znaczące, gdy tylko można było je zestawić z realnymi kosztami trwania w bezdomności, których obecnie nie znamy. Interesująca wydaje się tabela o przeciętnych kosztach usług interwencyjnych z tytułu bezdomności (str. 59). W Polsce (noclegownia ok. 2E, schronisko ok. 6E) są one wielokrotnie niższe niż w krajach starej Europy, ale także niższe niż na Węgrzech i w Czechach. Po prostu w nowych krajach członkowskich UE na wsparcie kryzysowe ludzi bezdomnych wydaje się znacznie mniej, co musi mieć przełożenie na jakość usług. Inaczej wygląda schronisko, w ktorym dzienny koszt zapewnienia pomocy jednej osobie wynosi od 80 do 150 E, inaczej w Polsce gdzie robi się to przeciętnie za 6E (choć i tego nie wiadomo dokładnie, bowiem nie ma ogólnopolskich danych). Patrząc na tę tabelę, trzeba postawić sobie pytanie, czy to co polskie samorządy obecnie wydają na utrzymanie schronisk i noclegowni to dużo czy mało? Misja od jakiegoś czasu przygląda się realnym kosztom bezdomności prowadząc badania i analizy, których efekty znajdują się min. w raporcie z 2012 roku pt. "Akceptacja kluczem do zmiany - streetworking w KMPS". Do określenia kosztów konieczna jest min. rzetelna wiedza o skali bezdomności, której w naszym kraju brakuje, co sygnalizowaliśmy w Stanowiskach z 2012 roku o mierzeniu skali bezdomności w PL i sprawozdawczości klasycznego schroniska, sugerując jednocześnie rozwiązania, które wcześniej przetestowaliśmy w naszej organizacji. Uważamy, że poznanie prawdziwych kosztów bezdomności jest niezbędne do uczynienia z obecnej polityki społecznej wobec tego zjawiska skutecznego mechanizmu sprawiającego, że bezdomność, jeśli się wydarza, to jest krótkim epizodem w życiu dotkniętych nią ludzi. Zachęcamy do lektury całej publikacji, poniżej zamieszczamy tłumaczenie wprowadzenia przygotowanego przez Prezydenta FEANTSA Mike'a Allena. The Costs of Homelessness in Europe. An Assessment of the Current Evidence Base - Wprowadzenie „W raporcie z grudnia 2013 roku, Komisarz Rady Europy ds. Praw Człowieka Nils Muiznieks stwierdził, że wzrost bezdomności obserwowany w Europie w czasie kryzysu ekonomicznego, stanowi oczywiste naruszenie praw człowieka. FEANTSA również uważa likwidowanie bezdomności za zobowiązanie wobec praw człowieka i obowiązek moralny. W nowoczesnej Europie nie możemy zgodzić się na to, aby ktokolwiek był zmuszony do spania na ulicy lub przedłużającego się pobytu w schronisku dla bezdomnych. Są alternatywy. Poszanowanie praw człowieka powinno być podstawą  polityki społecznej wobec bezdomności i główną  siłą motywującą interesariuszy do rozwiązywania problemu. Jednakże trzeba przyznać, że niepowodzenia w likwidowaniu bezdomności , utrzymywanie nieskutecznych programów to opcje, które kosztują. Największe oczywiście są koszty społeczne i ludzkie. Koszty ekonomiczne, na które również powinniśmy zwrócić uwagę są często niedoszacowane. Nie sprowadzają się one bowiem do zapewnienia noclegowni, schronisk i hosteli. Wielu ludzi bezdomnych, w szczególności bezdomnych długotrwale stale korzysta z drogich usług finansowanych ze środków publicznych min. policji, więziennictwa, służby zdrowia, pieczy zastępczej i innych. Bezdomność rodziny, dla przykładu, może mieć dewastujący wpływ na potencjał ekonomiczny dzieci, których edukacja jest przerywana z powodu straty domu rodzinnego. W naszym przekonaniu dobra polityka społeczna powinna być kształtowana poprzez decyzje wynikające z odpowiedzi na pytania zarówno o efektywność kosztową jak i prawa człowieka. W takim kontekście FEANTSA podjęła próbę poznania realnych kosztów bezdomności w Europie w perspektywie porównawczej. To pierwsze takie przedsięwzięcie w Europie. Rezultaty dowodzą występowania znaczących różnic między krajami. W publikacji przedstawiono dowody naukowe na rzecz tezy, że szybki dostęp do mieszkalnictwa wspieranego jest prawdopodobnie efektywniejszą kosztowo strategią niż tradycyjny „model drabinkowy”, w którym schronisko jest podstawą działań wobec bezdomności. Mamy nadzieję, że ta publikacja pomoże decydentom uniknąć błędu inwestowania zbyt dużo w rozwiązania tymczasowe dla ludzi bezdomnych, które w dłużej perspektywie okazują się nieskuteczne i droższe niż rozwiązania trwałe docelowe (ang. sustainable). (…) W imieniu organizacji członkowskich FEANTSA chciałbym podziękować członkom Europejskiego Obserwatorium Bezdomności i krajowym korespondentom za ich znakomitą pracę.

Mike Allen, Prezydent FEANTSA”

Przejdź do publikacji: The Costs of Homelessness in Europe. An Assessment of the Current Evidence Base, EOH Comparative Studies on Homelessness, Brussels – December 2013