Efektywność schronisk - stanowisko KMPS w sprawie sprawozdawczości
Ciężko jest jednoznacznie ocenić efektywność usług kierowanych do ludzi w sytuacji bezdomności. Ich potrzeby i problemy są bardzo różne jak i możliwości placówek, do których trafiają. KMPS uważa jednak, że brak uniwersalnych miar efektywności nie zwalnia nikogo z podejmowania prób wykazania rezultatów usług, w szczególności finansowanych ze środków publicznych.
W naszym przekonaniu o skuteczności placówki nie świadczą ani często przywoływane liczby osób "usamodzielnionych" bowiem termin ten jest bardzo niejasny i dla każdego może oznaczać co innego, ani też fakt przyjęcia jakiegoś "standardu" bowiem ten sam w sobie nie gwarantuje rezultatów, tylko określa sposób świadczenia usługi. Wiemy też, że nawet jeśli wyodrębnimy spośród różnych rodzajów usług z tytułu bezdomności grupę podobnych określanych przez nas klasycznymi schroniskami wspierającymi wychodzenie z bezdomności to nawet wewnątrz tej grupy będą występowały duże różnice wynikające z naturalnej i dostrzeganej na całym świecie heterogeniczności bezdomności oraz społeczności lokalnych. Nie da się ustalić jednego wskaźnika!
Odpowiedź znajdujemy w przejrzystości, którą rozumiemy jako rzetelne pokazanie sytuacji w jakiej znajdowali się nasi podopieczni przed skorzystaniem z usługi oraz po jej uzyskaniu. W Stanowisku proponujemy narzędzie (Wzór sprawozdania ilościowego) pozwalające na zilustrowanie zmiany w życiu mieszkańców klasycznego schroniska podczas przebywania w nim na tle kontekstu czyli celu usługi i profilu klientów. Kładziemy akcent na przejrzystość odchodząc całkowicie od wartościowania: nie klasyfikujemy zmian wskazując, że określone ich nasilenie świadczy o większej lub mniejszej efektywności - proponujemy ich rzetelne pokazanie.
Zachęcamy polskie organizacje pozarządowe prowadzące klasyczne schroniska wspierające wychodzenie z bezdomności do zapoznania się ze Stanowiskiem KMPS i przygotowanie takiego dokumentu dla swojej placówki. Nasze Sprawozdanie za 2013 rok będzie dostępne na stronie do 31 stycznia 2014 roku.
Pobierz: Stanowisko_KMPS_w_sprawie_sprawozdawczości_schronisk ze wzorem sprawozdania ilościowego
Stanowisko KMPS w sprawie sprawozdawczości klasycznego schroniska dla bezdomnych
Warszawa, grudzień 2013
Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej jest organizacją pozarządową posiadającą Status Pożytku Publicznego. Działamy w strukturach Zakonu Ojców Kamilianów, posiadamy swój KRS. Od 1998 roku filarem naszej działalności jest Pensjonat Socjalny Św. Łazarz, który prowadzimy w warszawskim Ursusie. Jak każda organizacja pozarządowa uzyskująca prywatne i publiczne pieniądze od ludzi i instytucji, które uznały, iż nasza działalność sprzyja dobru wspólnemu, zgodnie z polskim prawem rozliczamy się z tego jak je wydajemy i co dzięki nim zrobiliśmy. Publikujemy roczne sprawozdania merytoryczne i finansowe, udostępniamy informacje o projektach, które uzyskały dofinansowanie wraz ze sprawozdaniami z ich realizacji. W ten sposób spełniamy wszystkie określone prawem wymogi dotyczące sprawozdawczości i tym samym przejrzystości organizacji pozarządowej.
W 2012 roku przejrzystość uczyniliśmy jednym z trzech filarów Strategii Rzecznictwa KMPS. Na mocy Strategii: „Działania i postulaty Misji względem kształtu polityki społecznej wobec bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego są jawne. Stanowiska przedstawiane decydentom są dostępne każdemu obywatelowi za pośrednictwem strony internetowej. Zabiegi Misji o wprowadzenie zmiany są realizowane przede wszystkim na forum platform współpracy i porozumień instytucji, podczas konferencji i oficjalnych spotkań. Przejrzystość jest priorytetem, którego nie wyprzedza konieczność zachowania dobrych stosunków z kluczowymi decydentami”.
W niniejszym stanowisku chcielibyśmy pójść dalej i polecić to samo innym organizacjom pozarządowym udzielającym wsparcia z tytułu bezdomności, w szczególności prowadzącym schroniska. Obywatele mają prawo wiedzieć nie tylko jak działamy jako organizacje pozarządowe, ale też co osiągamy - a raczej co osiągają nasi beneficjenci – świadcząc usługę społeczną w postaci schroniska, w którym ludzie mają znajdować nie tylko dach nad głową, ale również „wychodzić z bezdomności”. Według oddolnie krystalizującej się typologii usług dla ludzi bezdomnych w Polsce (min. pomysłu na Gminny Standard Wychodzenia z Bezdomności) Pensjonat Socjalny św. Łazarz jest klasycznym „schroniskiem”: zapewniamy miejsce do mieszkania ludziom, którzy zgłaszają taką potrzebę aż do momentu ustania tej potrzeby, gwarantujemy dostęp do profesjonalnej pracy socjalnej, doradztwa zawodowego, ekonomii społecznej, pomocy psychologicznej i duszpasterskiej, zachęcamy i tworzymy warunki do partycypacji odbiorców naszych usług w ich tworzeniu i zarządzaniu, prowadzimy rzecznictwo osobiste. Staramy się nie tylko zapewniać „dach nad głową”, ale także wspierać trwałą poprawę sytuacji mieszkaniowej. Tak opisujemy swoją działalność zabiegając o prywatne i publiczne pieniądze.
Znamy europejskie rekomendacje dotyczące mierzenia efektywności usług społecznych wyrażone min. w Pakiecie Inwestycji Społecznych – w czasach kryzysu trzeba finansować te formy pomocy, które przynoszą trwałe rezultaty, co oznacza, że trzeba je jakoś mierzyć. Nikogo nie stać na przelewanie z pustego w próżne. Jednak określenie rezultatów naszej usługi nie jest wcale proste – nie ma jednoznacznego wskaźnika efektywności schroniska dla bezdomnych. Wzbraniamy się przed operowaniem wskaźnikiem tzw. „usamodzielnienia”. Ten powszechnie stosowany termin ma charakter potoczny i jest niejednoznaczny: dla części klientów oznacza samodzielnie gospodarowanie w wynajętym mieszkaniu lub lokalu socjalnym albo pobyt w mieszkaniu chronionym czy domu pomocy społecznej. Wiele zależy od indywidualnego potencjału i potrzeb człowieka, a wszystkie wymienione sytuacje mogą oznaczać zarówno poprawę jak i pogorszenie. Ponadto większość usługodawców chwaląc się liczbą usamodzielnionych mieszkańców odwołuje się do „usamodzielnienia” w chwili opuszczania schroniska wiedząc niewiele o tym, co dzieje się później np. czy nie opuścili DPS i nie wylądowali na ulicy.
Za wystarczającą rękojmię skuteczności placówki nie możemy także uznać faktu spełnienia „standardu” usługi. O efektywności placówki nie świadczy bowiem to ile jest w niej ustępów, łóżek czy pracowników socjalnych ani też ile spisano indywidualnych planów, wydano skierowań do specjalistów i odbyto rozmów motywujących. W ten sposób można jedynie opisać co zrobiono, ale nie jaki był tego efekt. Potrafimy sobie wyobrazić zarówno placówkę pięćdziesięcio- jak i siedemdziesięcioosobową, podpisującą indywidualne programy z każdym mieszkańcem i nie podpisującą ich wcale, w obu wersjach spełniającą swoją rolę i jej nie spełniającą. Piszemy o tym, ponieważ w ostatnich latach obserwujemy w środowisku organizacji pozarządowych i administracji państwowej z obszaru bezdomności i szerzej pomocy społecznej duże nadzieje pokładane w standaryzacji. Na wypracowanie standardów polski rząd przeznaczył w latach 2009-2014 kwotę ogromną kwotę ponad 166 milionów złotych (wartość projektu POKL 1.18 Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej). Zaangażowały się w to największe sieciowe organizacje świadczące usługi z tytułu bezdomności zakładając, że to właśnie wspólnie wypracowane, a następnie odgórnie narzucone standardy (ustawą lub rozporządzeniem) zagwarantują skuteczność usług. Nie zgadzamy się z takim poglądem. Standardy mogą pomóc w uporządkowaniu systemu finansowania stanowiąc podstawę dla popularyzacji powierzania zadań publicznych, nie zapewnią jednak automatycznie efektywności.
Pewną trudnością w jednoznacznej ocenie efektywności schroniska dla bezdomnych jest zależność tej usługi od całokształtu lokalnego systemu pomocy w jakim działa. W mniejszych społecznościach lokalnych placówki dla bezdomnych muszą być wielofunkcyjne pełniąc jednocześnie rolę noclegowni, schroniska, ogrzewalni i jadłodajni, w dużych miastach może wystąpić specjalizacja choć i tutaj różnice między poszczególnymi placówkami mogą być znaczące i wynikać np. ze zróżnicowania misji prowadzących je organizacji pozarządowych. Różnorodność oferty pomocowej kierowanej do ludzi w sytuacji bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego jest charakterystyczna dla bezdomności i sama w sobie jest warunkiem efektywności pomocy. Taki kontekst funkcjonowania schronisk dla bezdomnych jest obiektywnym utrudnieniem dla jednoznacznego określania ich efektywności.
Uważamy jednak, że wszystkie wymienione wyżej trudności nie usprawiedliwiają umywania rąk. Brak jednoznacznych i uniwersalnych miar efektywności nie zwalnia nikogo z podejmowania prób wykazania rezultatów działania, w szczególności finansowanego ze środków publicznych. Odpowiedź znajdujemy w przejrzystości, którą rozumiemy jako rzetelne pokazanie sytuacji w jakiej znajdowali się nasi podopieczni przed skorzystaniem z usługi oraz po jej uzyskaniu. W niniejszym stanowisku proponujemy narzędzie pozwalające na zilustrowanie zmiany w życiu mieszkańców schroniska podczas przebywania w nim, na tle kontekstu czyli celu usługi i profilu klientów. Kładziemy akcent na przejrzystość odchodząc całkowicie od wartościowania: nie klasyfikujemy zmian wskazując, że określone ich nasilenie świadczy o większej lub mniejszej efektywności - proponujemy rzetelne pokazanie zmiany.
Niniejszym:
- Proponujemy organizacjom i instytucjom prowadzącym usługę podobną do naszej – klasyczne schronisko dla bezdomnych – przygotowywanie rocznego sprawozdania zawierającego podstawowe dane o osobach korzystających z ich pomocy w chwili zgłoszenia się po nią i w chwili jej ustania, według wzoru Sprawozdania ilościowego z działalności klasycznego schroniska wspierającego wychodzenie z bezdomności. Wzór oparty jest o europejskie rekomendacje dotyczące definiowania bezdomności (Typologia ETHOS) oraz zmienne podstawowe w bezdomności MPHASIS od lat testowane i adaptowane do polskiego kontekstu w ramach analiz i projektów pilotażowych (min. Stanowisko Polskich Organizacji Pozarządowych w sprawie definiowania bezdomności z 2008 roku, Projekt Wolski Pilotaż 2010, Badanie Systemów Gromadzenia Danych na Mazowszu 2011). Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej zobowiązuje się do publikowania sprawozdania według proponowanego wzoru do końca stycznia każdego roku za rok poprzedni.
- Zapraszamy pracowników i osoby zarządzające schroniskami i innymi usługami z tytułu bezdomności – w szczególności przedstawicieli organizacji sieciowych i parasolowych - do zapoznania się z procedurami, które umożliwiają nam precyzyjne i szybkie przygotowanie danych do sprawozdania. Od 2012 roku prowadzimy elektroniczny rejestr usługobiorców i udzielonej pomocy oparty o standard gromadzenia danych biwm opracowany i przetestowany w projektach Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA w latach 2010-11. Organizujemy prezentacje i szkolenia na podstawie naszych doświadczeń. Zainteresowanych prosimy o kontakt mailowy: ursus@misja.com.pl.
- Apelujemy do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz samorządów lokalnych odpowiedzialnych za udzielanie wsparcia z tytułu bezdomności o wprowadzenie istotnych zachęt do powszechnego stosowania proponowanego wzoru Sprawozdania Ilościowego w instytucjach uzyskujących publiczne pieniądze na prowadzenie schronisk wspierających wychodzenie z bezdomności. Zachęty powinny obejmować możliwość uzyskania środków finansowych niezbędnych do opracowania dokumentu np. w ramach Krajowego Programu „Powrót osób bezdomnych do społeczności”. Postulat ten wiąże się ze zgłaszanym przez nas postulatem 3 w ramach „Stanowiska w sprawie mierzenia skali bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego” z listopada 2013 roku, związanym z wyposażeniem usługodawców w środki finansowe do budowania profesjonalnych wewnętrznych elektronicznych rejestrów usługobiorców. Rejestr jest niezbędny do szybkiego opracowania sprawozdania, choć można je przygotować również na podstawie dokumentów papierowych (jest to jednak bardzo czasochłonne).
- Deklarujemy współpracę z badaczami, którzy chcieliby powiększać wiedzę o bezdomności i wykluczeniu mieszkaniowym w oparciu o gromadzone przez nas dane. Możemy je udostępnić na wniosek (ursus@misja.com.pl) w zakresie gwarantującym naszym usługobiorcom pełną ochronę danych osobowych. Wszystkie zmienne pozwalające na identyfikację usługobiorców obejmujące: imię, nazwisko, datę urodzenia oraz konkretne daty pobytu w naszej placówce zostaną usunięte i zastąpione danymi zanonimizowanymi tj. imię i nazwisko numerem, data urodzenia wiekiem, daty pobytu długością pobytu, itd. Zastrzegamy jednak, że szczegółowy zakres udostępnianych danych będzie ustalany indywidualnie dla każdego wniosku. Zapraszamy do współpracy!
Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej jest zwyczajną standardową organizacją pozarządową prowadzącą działalność w warunkach analogicznych do środowiska działania innych organizacji wspierających ludzi w sytuacji bezdomności w Polsce. Bardzo często jest to gospodarowanie niedoborami, podejmowanie decyzji o skupieniu się na wybranych priorytetach kosztem zaniechania innych oraz stały niepokój o przetrwanie. Pod koniec 2011 roku uznaliśmy, że rzetelne gromadzenie danych o osobach korzystających z naszych usług jest ważne dla realizacji naszej misji. Nad możliwością automatycznego generowania sprawozdań według rekomendowanego wzoru pracowaliśmy dwa lata. Pamiętamy, jakim było to dla nas wyzwaniem. Teraz wiemy, że każdą organizację na to stać, jeśli chce się pokusić o innowacyjność, ceni rzetelność i przejrzystość w kontaktach z opinią publiczną i instytucjami finansującymi.
Upowszechnienie modelu sprawozdawczości ilościowej pozwoliłoby na wykonanie milowego kroku w diagnozowaniu zjawiska bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego w sposób umożliwiający planowanie i wdrażanie efektywnej polityki wobec niego. Bezdomność – jeśli w ogóle kogoś spotka - powinna być krótkotrwałym epizodem a nie trwałą karierą realizowaną w ramach wystandaryzowanego i wzorowo rozliczającego się z dotacji „systemu dla bezdomnych”.
POBIERZ Wzór-sprawozdania-ilościowego